José Ortega y Gasset

[Utrata wiary w sztukę]

… przed wieloma już laty stwierdziłem, że człowiek utracił wiarę w sztukę i że dwa ostatnie pokolenia – jednakże nie wy, gdyż jako ludzie młodzi należycie do pokolenia jutra – przyjęły ową rozpaczliwą postawę, która uprawianie sztuki łączy z dziedzinami, jakie sztuka zawsze pozostawiała na boku, uznając ich bezużyteczność, z owymi ostatecznymi pograniczami ludzkiego życia, gdzie sąsiaduje ono z czystą głupotą, innymi słowy, ze snami, kalamburami, echolaliami, z obłędem, z seksualnymi zboczeniami, infantylizmem, z arbitralnością jako taką. Wówczas określiłem tę sztukę jako l’art de raccommoder les restes, jako sztukę zadowalania się tym, co zostaje, resztkami, szczątkami.
Człowiek, który zwątpił w kulturę, obraca się przeciwko niej, głosząc przestarzałość jej praw i norm i postulując ich zniesienie. Człowiek masowy, który w takich momentach przejmuje kierowanie życiem, czuje się w swych uczuciach głęboko dowartościowany, ponieważ kultura, która jest nade wszystko nakazem autentyczności, zbytnio mu ciąży i w obalaniu jej praw dostrzega dla siebie przyzwolenie na ich omijanie, na postawienie się poza nią i oddanie się rozpuście.