Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, 2001

janusz krupiński

Dyplom. Układ pisemnej części pracy

projekt

            Niezbędnymi elementami pisemnej pracy dyplomowej są:

            Strona tytułowa

Spis treści

Wstęp

Tekst pracy teoretycznej

Opis i dokumentacja dzieła, tj. pracy artystycznej lub projektowej

Całość stanowi „tom” w formacie A-4, oprawiony. Wymagane są 4 egzemplarze: dla autora, dla promotora, dla recenzenta oraz dla uczelni, (przekazywany do zbiorów biblioteki lub archiwum).

Wstęp - krótki, nawet kilkuzdaniowy,  powinien zawierać uwagi czy sugestie, wyjaśnienia, na temat związku pracy teoretycznej z pracą artystyczną lub projektową.

Może streszczać główną myśl tekstu – pracy teoretycznej (streszczenie, abstrakt).

W odniesieniu do pracy projektowej wstęp może wskazywać na istotę przedstawianego projektu.

Może zawierać podstawowe uwagi o powodach wyboru tematyki, o nawiązaniach do dzieł, „szkół”, kierunków itp.  Kwestie te mogą być szerzej rozwijane we właściwej części pisemnej.

W końcowej części wstęp może zawierać podziękowania (promotorowi, konsultantom, instytucjom, pierwszym odbiorcom itp., ale nie recenzentowi!).

Tekst pracy teoretycznej o tytule odpowiadającym jej tematowi – ewentualnie po nim (np. w nawiasie) określenie wyjaśniające charakter tekstu (np. szkic o czymś, szkic z czegoś, uwagi artysty, rozważania, luźne myśli, wywiad, fikcyjna rozmowa, notatki z lektury, manifest itp.). Tekst ten stanowi poniekąd pierwszą część pełnego „tomu” pracy pisemnej.

Nie można oczekiwać, aby praca teoretyczna artysty lub projektanta miała charakter autonomicznej „dysertacji”, np. przedstawiającej wyniki przeprowadzonych badań nad tym czy innym zagadnieniem. Rozważania artystów lub projektantów nie pretendują do roli rozprawy naukowej (jakkolwiek mogą, a nawet często powinny uwzględniać ustalenia tej czy innej dyscypliny naukowej).

Gdyby ta praca teoretyczna mogła nie mieć związku z wykonanym w ramach dyplomu dziełem artystycznym lub projektem znaczyłoby to, że dyplomant, dajmy na to, projektant systemu identyfikacji wizualnej, na przykład muzeum sztuki, mógłby pisać na temat chociażby życia seksualnego dzikich. Niestety, gdyby nawet pisał, brakłoby mu kompetencji dla podjęcia w sposób naukowy jakiegokolwiek, a więc i takiego tematu. Nawet jeśli rozważania projektanta odwołują się do rezultatów jakiejś dyscypliny naukowej, uwzględniają wiedzę z zakresu tej dyscypliny, to jednak nie znaczy to, że te rozważania projektanta do niej należą. Przeciwnie, prowadzone są z perspektywy projektanta, a nie badacza. Mają sens w związku z jego projektem, w związku z tym, co on projektuje, a nie w oderwaniu od tego (dlatego tez ich zestawienie z opisem i dokumentacją projektu jest tak ważne). Podobnie rozważania artystów...

Nawet jeśli dyplomant ukończył inny kierunek studiów, np. uniwersyteckich, to mimo tej jego kompetencji, nie ma powodów, aby  na uczelni artystycznej wykonywał pracę w ramach tego kierunku, z właściwą mu metodologią badawcza itp. Tutaj wagi nabiera spojrzenie jego jako artysty (nawet na tę samą problematykę, jaką już poznał z perspektywy naukowej).

Teoretyczne rozważania projektantów są raczej formą refleksji, namysłu, dociekań – przeprowadzonymi z punktu widzenia projektanta, a nie badacza-uczonego – nad wybranymi zagadnieniami związanymi bądź to z tym, co projektowane bądź to z procesem projektowania (w tym wypadku w grę wchodzą zagadnienia metodologiczne).

Ta teoretyczna część pozostaje w związku z pracą „praktyczną” (artystyczną lub projektową), jakkolwiek związek ten nie musi być bezpośredni. Podobnie jak od twórcy nie oczekujemy, aby „swymi słowy” opowiadał, co mówi jego dzieło, do czego zmierza itp. – tak też nie ma powodu, aby ta praca teoretyczna była tak zwanym „autokomentarzem”.

Ani dzieło sztuki ani projekt właściwy dla designu nie jest „praktycznym zastosowaniem jakiejś teorii”, w tych wypadkach nie zachodzi tak zwany związek „teorii z praktyką”.

Ta „teoria” projektanta, artysty nie jest opisem dzieła (artystycznego lub projektowego) lecz jest refleksją nad ideami leżącymi u podłoża dzieła, „stojącymi” za nim. Stanowiącymi jego tło („tło ideowe”, tło nie tyle w znaczeniu „drugiego planu”, co raczej „zaplecza”, (racji, „gruntu” leżącego z tyłu, za plecami – por. ang. background, niem. Hintergrund).

Tekst pracy teoretycznej może mówić o źródłach inspiracji, fascynacjach, odniesieniach. Poświęcony więc może być takim dziełom, koncepcjom czy ideom, które są bliskie autorowi, w których znajduje oparcie – namysł nad którymi uważa za istotny (mogą to być dzieła, koncepcje czy idee powstałe na gruncie sztuki, którą uprawia autor, mogą to być jednak także dzieła, koncepcje czy idee powstałe nie tylko na gruncie innych dziedzin sztuki, muzyki czy poezji, ale także na gruncie filozofii, teologii, mistyki czy nauki). Mogą to być dzieła czy idee jednego autora (malarza, rzeźbiarza, designera, poety, filozofa czy mistyka) rozpatrywane z uwzględnieniem jego osoby i życia.

Tekst ten może być zbiorem notatek z lektur lub z obserwacji towarzyszących powstaniu dzieła (stosownie ilustrowanych szkicami bądź reprodukcjami).

Tekst ten może stanowić studium wybranego problemu twórczego, studium przeprowadzonym na wybranych przykładach (problem taki będzie odpowiadał jednemu z aspektów własnego dzieła dyplomanta).

Tekst może zajmować się wybranymi założeniami dzieła. W przypadku projektu tekst może dotyczyć wybranych aspektów tego, co projektowane (odwołując się przy tym do odpowiednich dyscyplin naukowych).

Czym ten tekst jeszcze może być na pewno nie sposób przewidzieć (jakże różnorodne są teksty artystów o sztuce, czy to pisane przez nich o ich własnej sztuce bądź to o sztuce w ogóle (bądź to o własnej jak gdyby była sztuką w ogóle, jedyną).

Podkreślić należy, że przedstawiony tekst nie może być rozpatrywany i oceniany w kategoriach artystycznych. Nie chodzi o poezję (jakkolwiek tekst może mieć walory poetyckie), nie chodzi o dzieło literackie (jakkolwiek tekst może posiadać walory literackie), lecz o rozważania, refleksje, dociekania, analizy, zestawienia, porównania...

Jasność opisu przywoływanych faktów, argumentacja chociażby poprzez umiejętność wskazania i użycia przykładów, jasność w odróżnieniu tez od hipotez, stwierdzeń od domniemań czy żądań, ocen od opisów, przewidywań od postulatów, brak poplątania i namnożenia wątków, odróżnienie zdań własnych od cudzych (jeśli nawet z tymi ostatnimi autor się utożsamia i je przyjmuje), konsekwencja, zrozumiałość – oto niektóre pożądane walory pracy teoretycznej.

Układ fragmentów tekstu może być podkreślony poprzez zabiegi typograficzne, a nawet przez wprowadzenie tytułów dla poszczególnych, nawet krótkich, fragmentów.

Opis i dokumentacja dzieła  prezentuje dzieło o tytule odpowiadającym tematowi pracy artystycznej bądź tematowi zadania projektowego (to drugą część „tomu”).

Mam na myśli opis o charakterze dalece „technicznym” (nie zaś jąkąś „autointerpretację” czy „autokomentarz”).

W przypadku pracy artystycznej pierwsze akapity tej części mogą wyjaśniać wybór tytułów (cyklu i poszczególnych prac), mogą wyjaśniać sposób doboru tytułów lub rezygnację z ich użycia, mogą zawierać uwagi na temat techniki, jeśli nie było o tym mowy w części teoretycznej, mogą zawierać wszelkie uwagi na temat prac.

W przypadku pracy artystycznej część ta zawiera listę prac (tytuł, rozmiary, technika) oraz ich reprodukcje prac (co najmniej wybranych, najbardziej reprezentatywnych prac), podpisane.

W przypadku pracy projektowej jest to opis oraz odpowiednia dokumentacja projektu zaadaptowana do potrzeb tego tomu o formacie A-4 (w epoce komputeryzacji projektowania zabieg taki dalece się upraszcza, zapewne wkrótce cała praca pisemna będzie zapisywana w formie cyfrowej i udostępniana także w wersji „internetowej”).

Umiejętność przygotowania takiej dokumentacji jest dzisiaj tym bardziej ważna, że artyści i projektanci spotykają się z wymogiem przedstawienia „portfolio”.

Ponadto mogą się pojawić, i są pożądane, kolejne elementy pracy:

Przypisy, końcowe lub „dolne”.

Literatura cytowana (zapewne nie będzie to aż „Bibliografia”),

Spis ilustracji, to jest lista reprodukowanych dzieł (jeśli takie pojawiły się w pracy) z podaniem ich źródeł.

Jeśli powyżej wymienione elementy nie odnoszą się do części drugiej, opisu i dokumentacji, mogą wystąpić na koniec części pierwszej – zamykając tekst teoretyczny. ■